De Koninklijke Commissie voor de Uitgave van Oude Wetten en Verordeningen van België (opgericht bij Koninklijk Besluit van 18 april 1846) verzorgt sinds meer dan 175 jaar de uitgave (op papier) van juridisch relevante normatieve, institutionele en gerechtelijke bronnen.
Regelmatig verschijnen nieuwe volumes (zoals recent de vierdelige Verordeningen van Filips IV van Spanje door Prof. René Vermeir (UGent)) en nummers van de Handelingen. De meeste publicaties zijn intussen niet enkel fysiek consulteerbaar in de belangrijkste bibliotheken en archieven van het Rijk, maar zijn ook digitaal beschikbaar via Google Books, de bibliotheek van de Faculteit Rechtsgeleerdheid en Criminologie van de KULeuven en het Gentse Instituut voor Rechtsgeschiedenis. Een digitale beschrijving van de archieven van de Commissie is te consulteren bij het Rijksarchief.
Waarom dan nog een elektronisch kanaal creëren ? Deze blog heeft niet als doel om zelfstandig extra digitale bronnenuitgaven te verzorgen (zoals onze collega's van de Fondation des sources du droit suisse op uitmuntende wijze doen). Het lijkt de leden van de commissie wél nuttig om de instelling en haar voormalige leden, evengoed als de uitgegeven bronnen op een populariserende en kritische manier voor te stellen. De coherentie van de grote werven van de commissie (Verordeningen - Oude rechtspraak - Gewoonten - Belgische Grondwet), de mensen achter het uitgavewerk (en uiteraard ook hun netwerken en institutionele links) en uiteraard de parels in de uitgegeven stukken, regesten, inleidingen en bijdragen in de Handelingen kunnen met tussenpozen op deze flexibele en vlot verspreidbare webstek onder de aandacht worden gebracht.
***
De afgelopen maanden is er niet alleen aan nieuwe publicaties gewerkt (zoals het binnenkort beschikbare volume ordonnanties van hertog Filips de Goede (1396-1467) voor het graafschap Namen en het hertogdom Luxemburg of het volgende nummer van de Handelingen).
Een ad hoc team van vrijwilligers maakte een begin met het schrijven van biografische notities rond de leden van de Commissie. Deze bijdragen hebben uiteraard niet de ambitie om exhaustief te zijn (zoals de bijdragen in het Nationaal Biografisch Woordenboek of de Biographie Nationale). De geschiedenis van de Commissie werd in het jubileumnummer 1998 van de Handelingen synthetisch belicht. De bijdragen op deze blog leiden de geïnteresseerde lezer verder naar gespecialiseerde literatuur. Hun hoofddoel is de mensen en netwerken achter de indrukwekkende productie van de Koninklijke Commissie presenteren.
***
Student-onderzoeker Max Van den Bosch (Vrije Universiteit Brussel) schreef een lemma over Matthieu N.J. Leclercq (1796-1889), de eerste voorzitter van de Commissie (van 1846 tot 1881), maar ook lid van het Nationaal Congres, kort Minister van Justitie, gedurende meer dan dertig jaar procureur-generaal bij het Hof van Cassatie en dus een van de belangrijkste magistraten in het jonge België.
Student-onderzoeker Senne De Kerpel (Vrije Universiteit Brussel) bespreekt Charles Faider (1811-1893), net als Leclercq procureur-generaal bij het Hof van Cassatie, auteur van spraakmakende mercuriales en belangrijk rechtshistorisch werk.
De initiële ledenlijst van de Commissie illustreert de sterke aanwezigheid van (top)magistraten, met de namen van Jean-Joseph Raikem (procureur-generaal bij het Hof van beroep te Luik), Alphonse-Joseph Delebecque (advocaat-generaal bij het Hof van Cassatie) en Antoine De Cuyper (raadsheer in het Hof van Cassatie).
Dr. Timo Van Havere (KULeuven) besprak de archivarissen Louis-Prosper Gachard (1800-1885) en Louis Gilliodts-Van Severen (1827-1915). Hun publicaties worden door vroegmodernisten en mediëvisten ook vandaag nog regelmatig geconsulteerd en geciteerd. De ongelooflijke productiviteit van beiden, hun parcours (voor Gilliodts: de Ecole des Chartes en de Sorbonne), de intrigerende chronologie (voor Gachard te paard tussen Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en Koninkrijk België) en de institutionele context (voor Gachard: de strijd om de rechtbankarchieven) maken deze verhalen de moeite waard om te vertellen.
***
Dankzij de techniek van het embedden (inbedden), wat gracieus is mogelijk gemaakt door Google Books, slagen we erin om de extern gedigitaliseerde bronnen als object op te nemen in de blogposts.
De geïnteresseerde lezer kan zo:
- scrollen in het document (het equivalent van bladeren in een papieren versie, waarvan vele exemplaren vandaag helaas niet meer in optimale staat verkeren)
- zoeken op specifieke (juridische) termen
Naast het embedden van de bronnen, hebben we ook werk gemaakt van links naar andere relevante databanken:
- Belelite (de databank van Belgische regeringen, op de website van de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis)
- Belgicapress (de databank van de Belgische pers, een initiatief van de KBR)
- de Biographie Nationale (op de website van de Académie Royale de Belgique)
- Digithemis (platform met onder andere een prosopografische databank van de Belgische magistraten)
We doen bij deze een warme oproep aan bezoekers om potentiële relevante bijkomende links of bibliografie te suggereren.
***
De rijkdom van de publicaties van de Commissie verzekert ons van meer dan voldoende stof voor bijdragen in de toekomst. Bij deze lanceren we dan ook graag een eeuwigdurende "call" voor blogposts: alle historici, rechtshistorici of andere wetenschappers die gebruik maken van de uitgegeven wetgeving, rechtspraak of gewoonterecht kunnen voorstellen indienen voor blogposts met ingebedde gedigitaliseerde publicaties en verwijzingen. De voorzitter van de commissie kan daartoe aangeschreven worden op frederik dot dhondt at vub dot be.
La Commission Royale pour la Publication des Anciennes Lois et Ordonnances de Belgique (créée par arrêté royal du 18 avril 1846) publie depuis plus de 175 années des sources normatives, juridictionnelles et institutionnelles.
La parution régulière de nouveaux volumes (comme les quatre tomes dédiés aux ordonnances du Roi Philippe IV d'Espagne par le Prof. René Vermeir (UGent)) et numéros du Bulletin. La plupart des publications ne sont pas seulement consultables en forme physique dans les bibliothèques et archives du Royaume, mais a également été numérisés par Google Books, la bibliothèque de la Faculté de Droit et Criminologie de la KULeuven l'Institut Gantois d'Histoire du Droit. Un inventaire numérique des archives de la commission peut être consulté sur le site des Archives de l'État.
Pourquoi faudrait-il alors créer un canal de communication supplémentaire ? Notre blog ne sert pas à produire des éditions numériques (comme par exemple dans le cas du site excellent de nos confrères de la Fondation des sources du droit suisse). Les membres de la Commission ont jugé utile de présenter l'institution, ses membres ainsi que ses publications d'une façon plus vulgarisatrice et attirante.
La cohérence des grands chantiers de la Commission (Ordonannces - Jurisprudence ancienne - Coutumes - Constitution Belge), les hommes (et femmes) derrière le travail immense (ainsi que leurs réseaux et attaches institutionnelles) et évidemment les merveilles des pièces publiées, regestes, introductions et contributions au Bulletin peuvent être mis en avant à des intervalles réguliers par le biais du média flexible et approprié de ce blog.
***
Les derniers mois ont été consacrés à la confection de publications nouvelles (comme le volume prochainement disponible des Ordonnances de Philippe le Bon (1396-1467) pour le comté de -N-amur et le duché de Luxembourg ou le prochain numéro du Bulletin). Une équipe ad hoc de volontaires s'est attelée à la rédaction de notices biographiques consacrées aux membres de la Commission.
Ces entrées n'ont pas l'ambition d'être exhaustives (comme au Nationaal Biografisch Woordenboek ou la Biographie Nationale). L'histoire de la commission a par ailleurs été traitée de façon synthétique dans le numéro 1998 du bulletin. Ce blog peut bien entendu guider le public instruit vers la littérature plus spécialisée. Son objectif majeur est la présentation des hommes et des réseaux derrière la production impressionnante de la Commission.
***
L'étudiant-chercheur Max Van den Bosch (Vrije Universiteit Brussel) a rédigé un billet sur Matthieu N.J. Leclercq (1796-1889), le président initial de la Commission (de 1846 à 1881), qui fut élu à la constituante (le Congrès National), fut brièvement Ministre de la Justice, et pendant plus de trois décennies procureur-général près la Cour de Cassation, ce qui en fait un des principaux magistrats de la jeune Belgique.
L'étudiant-chercheur Senne De Kerpel (Vrije Universiteit Brussel) présente Charles Faider (1811-1893), tout comme Leclercq procureur-général près la Cour de Cassation, auteur de mercuriales de grande rénommée et auteur d'importants travaux d'histoire du droit. La liste initiale des membres de la Commissoin démontre la présence notable de hauts magistrats, avec entre autres Jean-Joseph Raikem (procureur-général près la Cour d'appel de Liège), Alphonse-Joseph Delebecque (avocat-général près la Cour de Cassation) en Antoine De Cuyper (conseiller à la Cour de Cassation).
Dr. Timo Van Havere (KULeuven) peint le portrait des archivistes Louis-Prosper Gachard (1800-1885) et Louis Gilliodts-Van Severen (1827-1915). Leurs éditions sont encore consultées et citées par des modernistes et médiévistes. Leur productivité incroyable, parcours personnel (Gilliodts: Ecole des Chartes, Sorbonne), la chronologie fascinante (Gachard: à cheval entre le Royaume-Uni des Pays-Bas et le Royaume de Belgique) et le contexte institutionnel (Gachard: la lutte pour les archives judiciaires) constituent autant de points fascinants.
***
Grâce à la possibilité offerte gracieusement par Google Books d'encastrage (embedding), nous pouvons intégrer les publications numérisées dans nos billets de blog.
Ainsi, le lecteur intéressé pourra:
- naviguer dans le document (l'équivalent d'un feuilletage, une alternative à la manipulation d'exemplaires souvent en mauvais état)
- chercher des termes juridiques spécifiques
Nous nous sommes également empressés de créer des liens vers d'autres bases de données:
- Belelite (base de données des gouvernements belges, hébergée par la Commission Royale d'Histoire)
- Belgicapress (la base de données de la presse belge, une initiative de la KBR)
- la Biographie Nationale (Académie Royale de Belgique)
- Digithemis (plateforme proposant entre autres une base de données prospographique des magistrats belges)
Nous encourageons nos visiteurs à signaler des liens ou de la littérature complémentaire.
***
Le "trésor" des publications passées de la Commission nous assure de suffisament de matières pour de futurs billets de blog. Il va de soi que nous lançons un appel perpétuel à billets: tout historien (ou historienne), juriste ou autre chercheur (ou cherheuse) employant les publications normatives, jurisprudentielles ou institutionnelles de la Commission est appelé(e) à nous envoyer des propositions de contribution, auprès du président (frederik dot dhondt at vub dot be).
Frederik DHONDT (voorzitter Koninklijke Commissie voor de Uitgave van Oude Wetten en Verordeningen van België/Président de la CRALO)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten